Na dertien jaar komt Tool EINDELIJK op de proppen met een opvolger voor ‘10,000 Days’. Dat het een zware bevalling is geweest is voor iedereen die de band een beetje volgt wel duidelijk. Maynard Keenan beklaagde zich meer dan eens over het slakkentempo van Jones, Carey en Chancellor en zei over het proces om nieuwe nummers te maken het volgende: “Everything is a f**king committee meeting, and it always gets shut down.” Er is onnoemelijk veel denkwerk, overleg en contemplatie in de muziek gaan zitten; van enige spontaniteit is met uitzondering van het nogal afwijkende ‘Chocolate Chip Trip’ dan ook geen sprake. Het is een album van de ratio en veel minder van de emotie.

Het goede nieuws is dat alles wat Tool kenmerkt ruimschoots aanwezig is op het nieuwe album; polyritmiek, talloze tempo- en maatwisselingen, ongebruikelijke melodielijnen, oriëntaalse invloeden, complexe akkoordenschema’s, indrukwekkende drumpartijen en bezwerende zanglijnen. De sound van het album sluit naadloos aan bij ‘10,000 Days’ en de productie van Joe Barresi is tot in de puntjes verzorgd. Het geluid van de bas en drums is vol, krachtig en soepel en de gitaarpartijen zijn scherp en schurend waar nodig. Zanger Keenan zingt melodieuzer dan op vorige Tool albums, herinnert frequent aan zijn werk voor A Perfect Circle en komt zoals verwacht van iemand met zijn intelligentie, met goede teksten op de proppen. Feitelijk heeft hij door de zeer lange instrumentale passages een bijrol op dit album.

Het andere, minder vrolijk stemmende nieuws is dat op ‘Fear Inoculum’ geen goede nummers staan. Er staan echter ook geen slechte nummers op. Er staat namelijk helemaal geen muziek op die we als (traditioneel) nummer kunnen kwalificeren. De zes lange stukken meanderen van soundscape naar jamsessie en weer terug en culmineren soms in kortstondige, intense uitbarstingen. Er staan veel ijzersterke passages op het album, maar geen enkele track kan door de lengte en complexiteit van begin tot eind boeien. Nu was Tool op de eerdere albums haar tijd al ver vooruit, anno 2019 lijkt de band het concept nummer helemaal ontstegen. De keuze om deze intrigerende, meeslepende doch enigszins incoherente stukken uit te brengen in een tijdperk waarin de aandacht van mensen voortdurende wordt weggezogen door de alomtegenwoordigheid van informatie en media, getuigd van lef en eigenzinnigheid. Bij hun concert in de Ziggo Dome konden we dat obstinate karakter al ervaren omdat smartphones niet mochten worden gebruikt op straffe van verwijdering uit de zaal.

Die eigenzinnigheid is ook in de muziek troef. Wars van songstructuren begint men veelal traag en minimalistisch waardoor tal van passages minder kunnen boeien en misschien zelfs wat saai te noemen zijn. Het titelstuk dat een paar weken geleden is uitgebracht, is illustratief voor het hele album. In een tijdsbestek van tien tot ruim vijftien minuten wordt een wagonlading riffs, solo’s en melodielijnen over de luisteraar uitgestort die vervolgens mag proberen de gordiaanse knoop in de muziek te ontwarren. Die uitdaging is het grootst in ‘7empest’ dat nog het meest in de buurt komt van materiaal op ‘Lateralus’. Vooral Adam Jones is enorm op dreef in dit nummer, schudt de ene na de andere solo uit zijn gitaar en tovert notenschema’s uit de hoge hoed die we niet zo snel bij andere bands zullen aantreffen. ‘Descending’ en ‘Invicible’ speelde de band al tijdens hun tournee en zijn beiden doorwrocht, gevarieerd, taai en gelaagd. Elk nummer bevat wel een paar sterke momenten zoals bijvoorbeeld de verzwaring van het ritme rond 9.25 in ‘Invicible’ ‘Pneuma’ Pneuma is een tikkeltje directer en intenser en bevalt uw recensent daarom beter. Het minst boeit het psychedelische ‘Culling Voices’ dat te lang kabbelt en pas voorbij het middelpunt kantelt van de mantra-achtige eerste helft naar de typische Tool sound om vervolgens steengoed te eindigen.

Grootste minpunt van het album is ‘Chocolate Chip Trip’, een veredelde drumsolo van Danny Carey die gelukkig minder dan vijf minuten duurt. Ik voorspel dat deze track menigeen zal verleiden tot een druk op de skip button. Het is onbegrijpelijk dan men gemeend heeft dit experiment aan het album te moeten toevoegen omdat Carey een hoofdrol heeft op dit album en een wereldprestatie op de zes lange stukken levert. De band heeft overigens nog drie intermezzo’s opgenomen die niet op de CD passen in verband met de tijdslimiet van 80 minuten. De kopers van de digitale versie en de deluxe CD versie hebben een code om de drie intermezzo’s getiteld ‘Litanie contre la Peur’, ‘Legion Inoculant’ en ‘Mockingbeat’ te downloaden.

Was ‘Fear Inoculum’ het lange wachten waard? Daarover zullen de meningen wel uiteenlopen net als bij ‘Chinese Democracy’ waarop het ook zo verschrikkelijk lang wachten was. Zonder in de valkuil te stappen die complexiteit verwart met kwaliteit, denk ik persoonlijk dat ‘Fear Inoculum’ bij vlagen het niveau van ‘Aenima’ of ‘Lateralus’ haalt, maar toch te fragmentarisch is om van een consistent topalbum te spreken. Als we minpunten (saaie passages en overbodige drumsolo) wegdenken, houden we nog minstens een uur muziek over die ruimschoots beter is dan het gros van de albums die op deze website worden besproken en is een bovengemiddelde score op zijn plaats. Uiteraard besef ik donders goed dat een Tool album veel luisterbeurten nodig heeft om te laten bezinken en dat geldt voor ‘Fear Inoculum’ in extremis. Elk oordeel na minder dan tien luisterbeurten is bij voorbaat prematuur. Lees deze recensie als een voorschot op een definitief eindoordeel dat pas over een paar maanden is te vellen.