In memoriam: Edward van Halen – De gitaargod is niet meer
“Edward was van een ander niveau. Jimi Hendrix was baanbrekend en tilde gitaarspelen naar een hoger niveau, Edward van Halen katapulteerde gitaarspelen naar de stratosfeer.”
In het slechtste jaar voor de muziekscène komt het slechtst denkbare nieuws: Eddie van Halen is overleden. Wat een verschrikkelijk bericht. Edward Lodewijk van Halen is niet meer onder ons.
De pionier.
De innovator.
De inspirator.
De songschrijver.
De legende.
De gitaargod.
Mijn held.
Richard Verbrugge Ι 07 oktober 2020
De kennismaking
De oudere rockers zullen zich het moment nog wel herinneren. Eind jaren zeventig meldt DJ Alfred Lagarde in zijn Betonuur dat hij een fantastische nieuwe plaat heeft. Kort daarna klinkt ‘Running With The Devil’ door de ether. Wat is dit? Wat een overweldigend gitaargeluid! Wat een energie? Wat een techniek? Van Halen heet de band, naar de achternaam van de gitarist en drummer. Het nummer is de eerste single van een waanzinnig debuutalbum. Een debuut zoals we dat nog nooit hadden gehoord en dat als een schokgolf door de rockwereld rolt. Begin jaren tachtig is al duidelijk dat we in het rockgenre kunnen spreken van een pre-Van Halen tijdperk en post Van Halen tijdperk. We hadden gitaarhelden als Ritchie Blackmore (Rainbow, Deep Purple), Jimmy Page (Led Zeppelin), Ulrich Roth (Scorpions), Frank Marino (Mahogany Rush), Michael Schenker (UFO) en Tony Iommi (Black Sabbath), maar Edward was van een ander niveau. Jimi Hendrix was baanbrekend en tilde gitaarspelen naar een hoger niveau, Edward van Halen katapulteerde gitaarspelen naar de stratosfeer.
Nederlandse roots
Edward van Halen werd in 1955 in Amsterdam geboren net als zijn wat oudere broer Alex. Ze brachten hun kinderjaren door in Nijmegen, maar in 1962 verkasten vader Jan (klarinetspeler) en Indonesische moeder Eugenia per boot naar de Verenigde Staten. Ze kwamen terecht in Pasadena, een stad aan de rand van Los Angeles waar vader Jan zijn boterham verdiende als muzikant. Edward had de muzikale genen geërfd en begon als drummer, maar broer Alex pikte zijn trommels in waarna hij de gitaar ter hand nam. Begin jaren zeventig begonnen ze samen het bandje Genesis met bassist Mark Stone. Al snel veranderde de naam in Mammoth en sloot zanger David Lee Roth zich aan bij de band. Stone stapte eruit en Michael Anthony werd de nieuwe bassist. Die kenden ze van optredens tijdens tuinfeesten en high school party’s. Anthony had veel audioapparatuur en die konden ze wel gebruiken. Ze repeteerden in de garage van Dave’s vader en geleidelijk veranderden ze van een band die covers van o.a. ZZ Top en Mountain uitvoerden in een band die eigen materiaal speelde. De live opnamen van medio jaren zeventig laten al horen dat Edward een ongelooflijk talent was. Kiss bassist Gene Simmons hielp de band en produceerde een (wereldberoemde) demo.
De band werkte gestaag door aan hun carrière, tuinfeesten werden cluboptredens en hun reputatie snelde de band vooruit. Ze werden de huisband van Gazzari’s aan de Sunset Strip en inspireerden massa’s muzikanten die later in de jaren tachtig vanuit Los Angeles een miljoenenpubliek veroverden. Van Halen stond garant voor feest. Edward combineerde virtuositeit aan sterke nummers vol energie, flair en originaliteit en mede dankzij de charismatische, acrobatische en goedgebekte zanger Roth werden ze onweerstaanbaar. Warner Bros zag het potentieel en tekende de band. Onder leiding van producer Ted Templeman namen ze in korte tijd ‘Van Halen’ op. Een debuutalbum zoals we zelden hadden gehoord en die inmiddels als klassieker te boek staat. Het album haalde in Noord-Amerika de Diamond status voor meer dan 10 miljoen verkochte exemplaren.
Tom Morello (Rage Against The Machine, Audioslave) zei in 2013: “If aliens came down and challenged us to a battle of the bands to decide the fate of planet earth, I would feel very confident putting early Van Halen forward as our champion. Edward van Halen was our generation’s Mozart.”
Overbelasting
Een jaar na het debuut verscheen ‘Van Halen II’ waarop de band vrolijk verder ging op het ingeslagen pad. Het was een haastklus tussen alle concerttournees door, maar juist die spontaniteit zorgt ervoor dat de muziek zo tijdloos is gebleven. Door de ijzersterke liveoptredens wilde geen band Van Halen meer als support hebben. Black Sabbath werd in hun laatste tournee met Ozzy Osbourne volledig van het podium geblazen en ook Ted Nugent ging met het schaamrood op zijn kaken het podium op. De populariteit van de band schoot omhoog en gitaarbladen kwamen met de ene na de andere coverstory op de proppen. Van Halen werd een fenomeen. Het derde album ‘Women and Children First’ was opnieuw van de bovenste plank en legde het accent nog wat meer op veelzijdigheid van de band. Drummer Alex van Halen had een unieke stijl en de harmonievocalen van Michael Anthony oogstten lof. Het was begin jaren tachtig toeren, toeren en toeren voor de heren. Wonderwel was het vierde album ‘Fair Warning’ wederom een voltreffer en met name de single ‘Unchained’ werd een radiohit. In 1982 was men uitgeput, maar het label wilde per se een nieuwe plaat. ‘Diver Down’ telde door gebrek aan tijd veel covers en stelde enigszins teleur al waren er toch hoogtepunten te noteren zoals ‘Little Guitars’ en ‘The Full Bug’.
Edward van Halen baalde van de kritieken en nam zich voor om een groot deel van 1983 te gebruiken voor eigen composities. Die pauze werd slechts onderbroken door een verzoek van Michael Jackson om een solo in te spelen. Edward zei ‘ja’ en het resultaat kent zo’n beetje iedereen. Sterker nog, de solo in ‘Beat It’ is na ‘Eruption’ misschien wel zijn beroemdste ooit. Ook werkte hij aan de soundtrack voor de film ‘The Wild Life’ waarvan de producenten uiteindelijk maar een nummer (‘Donut City’) gebruikten. Begin 1984 verscheen het album dat naar dat jaar werd vernoemd. De atypische single ‘Jump’ werd een wereldhit en belandde op plek 1 in de hitlijst. Ook de singles ‘Panama’ en ‘Hot For Teacher’ werden hits. Het album werd een klassieker en leverde de band haar tweede Diamond award op.
De breuk met Roth, de entree van Hagar
De strubbelingen tussen David Lee Roth en Edward van Halen resulteerden later dat jaar tot een breuk. Roth begon een eigen band en rekruteerde twee virtuozen, gitarist Steve Vai (Zappa) en bassist Billy Sheehan (Talas). Het debuut ‘Eat ‘Em And Smile’ had eigenlijk meer de geest van het oude Van Halen dan ‘5150’ het album dat Van Halen opnam met nieuwe zanger Sammy Hagar. Van Halen voerde een wat commerciëlere koers en oogstte mega-successen met nummers als ‘Why Can’t This Be Love’ en ‘Love Walks In’. De stijlbreuk zorgde voor tweespalt bij de enorme fanschare, maar betekende wel dat we van twee uitstekende bands konden genieten. De volgende albums met Sammy Hagar achter de microfoon waren minstens zo succesvol. ‘OU812’ werd een million seller en dat gold ook voor ‘For Unlawful Carnal Knowledge.’ Dat laatste album bracht de band na een lange pauze weer eens naar Europa en circa tienduizend fans konden in Ahoy’ genieten van de gitaarkunsten van Edward. Daarna kwam de band nog slechts eenmaal terug en wel als support (…) van Bon Jovi tijdens een regenstorm in het Goffert Park.
Gezondheidsproblemen
In de jaren zeventig en tachtig consumeerde Edward veel drank en drugs en die begonnen in de jaren negentig hun tol te eisen. Edward werd zwaarmoediger en de omgang met bandgenoten werd minder soepel. Bovendien stak Edward de ene sigaret met de andere aan en was het wachten op longproblemen. Hij slaagde erin om een vierde album met Sammy Hagar in de gelederen af te leveren: ‘Balance’. Wederom een sterke plaat waarop Edward excelleerde, maar de kinderlijke teksten een doorn in het oog werden. De lange lokken waren verdwenen en de band had een meer ingetogen, zelfs sober imago. De partysfeer van weleer was verdwenen. Niet lang daarna werd Hagar op straat gezet.
Entree Cherone
In Extreme zanger Gary Cherone wird een opvolger gevonden. Een opvallende keuze omdat iedereen die de band kende, gokte op Mitch Malloy. Met Cherone namen ze slechts één album op, het tegenvallende ‘Van Halen III’. Het was het eerste Van Halen album dat na kaskrakers op rij maar matig verkocht. Cherone verdween weer net zo snel als hij verdwenen was. De kritieken vraten aan Edward’s zelfvertrouwen. Twintig jaar lang was hij vereerd als gitaargod en voor het eerst kon hij de verwachtingen niet inlossen. Hoewel de fanschare onverminderd groot en de adoratie van gitaarliefhebbers overeind bleef zag je Edward aftakelen, ook fysiek.
Kanker
Begin 21e eeuw wordt kanker aan de tong geconstateerd. Geen verrassing gezien zijn rookgedrag sinds zijn tienerjaren. Zelf houdt hij het op vergiftiging door metalen plectrums die hij geregeld tussen zijn lippen geklemd hield. De vervelende ziekte verdween, maar dook geregeld opnieuw op. Edward pendelde met zijn nieuwe vrouw tussen Los Angeles en Duitsland voor behandelingen. Hij kreeg nieuwe heupen, de Van Halen shows waren zeker in de 20e eeuw nogal een wilde bedoening met veel geren en gespring en dat eiste zijn tol. Een reünie met Hagar levert drie nieuwe nummers op en een toer die niet bepaald als hoogtepunt de boeken ingaat. Hagar vertrekt en dan wordt het stil.
Reünie
In 2007 komt onverwachts het nieuws dat David Lee Roth terugkeert bij Van Halen. Dat leidt tot enthousiasme bij de fans. De reünie in 1996 bij de MTV Awards slaagde niet, maar deze wel. Helaas is bassist Michael Anthony er niet bij. Hij is vervangen door de 17 jarige Wolfgang van Halen, de zoon van Edward. De tour met Roth is een doorslaand succes, overal uitverkochte zalen en een setlist om van te smullen. In 2012 brengen ze zowaar een nieuw album uit: ‘A Different Kind Of Truth’. Een terugkeer naar de gloriedagen met tal van nummers die dateren uit de begindagen van de band. De tournee erna is wederom een succes. Jammer genoeg wordt Europa weer vergeten en krijgen alleen fans in Noord-Amerika, Australië en Japan de band te zien. De liveplaat van die tournee blijkt uiteindelijk de zwanenzang te zijn. Muzikaal een wereldplaat, vocaal een drama omdat Roth’s vocalen soms niet om aan te horen zijn. Normaliter zou dat met overdubs worden rechtgetrokken, maar men wilde een ‘eerlijke’ liveplaat uitbrengen. Een blunder. In 2015 toert de band voor het laatst en sluit af in het eigen Los Angeles.
Stilte
Na de laatste show in oktober 2015 wordt het stil. In interviews laat Edward doorschemeren genoeg materiaal te hebben voor wel tien nieuwe albums. Hopelijk ziet dat materiaal ooit het levenslicht want de fans smeken al jaren om een box set van onuitgebracht materiaal. En dat is er zeker. Er resteren nog tal van onuitgebrachte demo’s uit de beginjaren zoals ‘Eyes Of The Night’ en ‘We Die Bold’. Dan zijn er de opnamen voor de The Wild Life soundtrack waarvan er tien zijn gepubliceerd via de website vhnd.com. En wat te denken van de 31 nummers die werden opgenomen voor ‘A Different Kind Of Truth’. Er staan er 13 op de plaat, dus liggen er nog 18 op de plank. Speculaties over het archief in Edward’s thuisstudio 5150 gaan al decennia lang rond. Hopelijk werken Alex, Wolfgang, David, Sammy en Michael mee aan een mooie boxset en krijgen we geen Hendrix scenario’s waarbij een halve eeuw later nog steeds releases verschijnen.
Werk buiten Van Halen
De gitaarheld deed niet heel veel projecten buiten zijn eigen band. Hij werkte mee aan het Star Fleet Project van Brian May (Queen), leverde muziek voor de Twister soundtrack van de Jan de Bont film en de eerder genoemde Wild Life soundtrack, deed tv optredens bij David Letterman en dook hier en daar op bij bevriende muzikanten als Steve Lukather en LL Cool J. Ook leverde hij de gitaarsolo voor de beroemde scene in Back To The Future waarin Marty McFly iets futuristisch laat horen uit zijn walkman. De voorbije jaren nam zoon Wolfgang zijn soloplaat op, maar daarop zal Edward niet te horen zijn.
Foute boel
In 2019 zou Van Halen in de klassieke line-up een stadiontoer door Noord-Amerika maken. Die toer werd afgelast en later bleek om medische redenen. Incidenteel doken foto’s van Edward waarop hij er grauw en ziek uitzag. Andere keren leek hij levenslustig en groeide de hoop op nieuwe muziek. Het feit dat David Lee Roth op 65 jarige leeftijd opnieuw op solo-avontuur ging was een teken aan de wand. Toen twee weken geleden origineel bassist Mark Stone overleed was er een Twitter berichtje van Wolfgang, maar niets van Edward. Vermoedelijk was hij er niet meer toe in staat. En nu legt de gigant zelf het loodje.
Herinneringen
Edward van Halen zal herinnerd worden als een van de beste gitaristen, misschien wel de beste ooit. Het is uiterst onwaarschijnlijk dat er ooit nog iemand zal komen met zijn impact. Om tal van redenen heeft muziek simpelweg niet meer de impact van 40-50 jaar geleden. Van Halen was uniek, one of a kind. Er is geen band meer geweest die virtuositeit wist te koppelen aan originaliteit, flair, energie, sterke songs, jeugdig elan, souplesse en swing. Hij inspireerde miljoenen muziekliefhebbers over de hele wereld en was het voorbeeld voor een generatie gitaristen zoals George Lynch (Dokken, Lynch Mob), Warren deMartini (Ratt), Reb Beach (Winger, Whitesnake), Steve Vai, Joe Satriani en duizenden anderen. Ondanks de lage productiviteit in de laatste 20 jaar is hij toch de legende, het icoon, de inspiratiebron, de vernieuwer, de magistrale muzikant en songschrijver. Mensen die hem goed kenden omschrijven hem als goed mens, bescheiden en ongelooflijk getalenteerd. Wat zullen we hem missen. Je kunt je de huidige rockscene niet voorstellen zonder hem. Zijn invloed rijkt zo ver. Edward van Halen was ook mijn held. Alle cd’s en platen staan in de kast, tal van boeken over zijn leven en zijn band vullen de planken en de beroemde Frankenstrat gitaar (rood met witte strepen) is op meerdere plekken terug te vinden. Men zegt wel eens dat als je held sterft ook een deel van jou sterft. En zo voelt het ook. Wat een intens verdrietig gevoel roept zijn dood op. En pas 65. We troosten ons met zijn muziek die nog tot ver in de toekomst te horen zal zijn.
Vaarwel held.
Check de onderstaande socials voor meer informatie over Van Halen.