Nadat Black Sabbath afscheid nam van haar publiek op 4 februari 2017 in thuishaven Birmingham, heeft de band niet stil gezeten. Nou ja, de BV Black Sabbath heeft niet stil gezeten kan ik beter zeggen, want de fans worden om de haverklap verwend met mooi verpakte rereleases en remasters. Vorig jaar was het de beurt aan het ‘Paranoid’ album (1970), dat in verschillende super deluxe versies op de markt kwam; zowel op CD als op vinyl in prachtige boxsets met veel extra en niet eerder uitgebracht materiaal, een boek, een poster. Het doet mij veel deugd dat mijn persoonlijke favoriete Black Sabbath album ‘Vol 4’ (1972) dit jaar dezelfde behandeling krijgt. Blijkbaar zijn de boxsets niet voor elke release weggelegd, want tussen ‘Paranoid’ en ‘Vol 4’ zat nog het album ‘Master of Reality’ (1971). Wie weet volgt die nog in een later stadium.

Mijn review exemplaar van de box is de CD versie en bevat vier CD’s, een prachtig mooi gebonden boek en een uitvouwbare replica concertposter van de ‘Vol 4’ tournee. Allemaal prachtig uitgevoerd. Het iconische hoesontwerp van de oorspronkelijke plaat, Ozzy Osbourne in het knaloranje, is doorgevoerd op de andere hoezen van de albums in de box. En zo hebben ook Tony Iommi, Geezer Butler en Bill Ward hun eigen knaloranje cover gekregen.

CD1 bevat het oorspronkelijke album. Het werd speciaal voor deze release volledig geremastered. Nou neem ik een sticker ‘remaster’ op een heruitgave vaak met een korreltje zout; niet altijd is een verbetering in het geluid te horen. Hoe anders is dat met de eerste CD uit deze box. Om een goed vergelijk te maken heb ik eerst achtereenvolgens mijn oude vinyl exemplaar gedraaid (een Canadese re-release uit 1978), vervolgens mijn oude CD uitgave (Castle Communications, 1986) gevolgd door CD1 uit de boxset. De sound van de nieuwe CD is kraakhelder, dat is het eerste dat opvalt. Verder is het volume opgekrikt en zijn er veel meer details hoorbaar in de productie. Luister maar eens naar de machtige opener ‘Wheels Of Confusion’ of de gitaarlagen in ‘Supernaut’. Daar lijken er ineens veel meer van te zijn. Een genot om naar te luisteren, zeker voor mensen die het origineel van ‘Vol 4’ in hun DNA hebben staan, zoals uw reviewer.

Bij CD2 komt voor het eerst Steven Wilson om de hoek kijken. Het prog icoon heeft naast zijn staat van dienst als voorman van Porcupine Tree en als solo artiest een carrière opgebouwd als producent en (re-)mixer. Eerder al nam Wilson albums van Chicago, Jethro Tull, Marillion en Opeth onder handen. Het tweede plaatje bevat zogenaamde outtakes van de opnames van ‘Vol 4’. Van zes songs van de plaat (dus niet het complete album, niet alle mastertapes zijn blijkbaar terug gevonden) horen we de oerversies, veelal met alternatieve teksten en andere arrangementen. Het is bijzonder om te horen hoe de bekende tracks tot hun uiteindelijke vorm zijn gegroeid. Hier en daar horen we de band zelfs in overleg met elkaar en met producent Patrick Meehan. Zoals je van een mix van Steven Wilson mag verwachten is het geluid meer dan uitstekend en alleen dat al is verwonderlijk voor tapes die bijna veertig jaar (!) op de plank hebben gelegen.

CD3 gaat nog iets verder in het proces van de opnames. Het bevat ook verschillende alternatieve takes (waaronder vijf stuks van ‘Wheel Of Confusion’) maar ook valse starts, stukjes van songs in de componeerfase (bijvoorbeeld het tweede gedeelte van ‘Wheels Of Confusion’ dat eigenlijk ‘The Straightener’ heet). Verder horen we guide vocals (‘Under The Sun’) en zijn we wat langer getuige van overleg in de studio tussen de bandleden en producent. In het kort gezegd laat de derde CD zich beluisteren als een radio documentaire. Niet alleen interessant voor Black Sabbath fans overigens. Ook voor lieden die eens willen meekrijgen hoe een opnameproces van een bandje in de studio kan werken, is dit een leuk plaatje. Voor de mix van deze derde CD uit de box tekende ook Steven Wilson.

Het laatste schijfje van ‘Vol 4 Super Deluxe’ bevat, hoe kan het ook anders, een liveshow van de tour die in het teken stond van de release van het album. Opgenomen in het Verenigd Koninkrijk in 1973, horen we de twaalf tracks die deze gedenkwaardige avond door Black Sabbath het publiek werden ingeslingerd. De informatie in de box geeft helaas niet prijs waar en op welke datum de opnames zijn gemaakt. Het kan zijn dat de opnames van verschillende shows stammen. Nummers van ‘Volume 4’ worden afgewisseld met tracks die op dat moment in 1973 tot het oeuvre van de band behoorden. En zo horen we naast ‘Cornucopia’ en ‘Snowblind’ ook ‘Paranoid’, ‘Sweet Leaf’ en ‘War Pigs’ om maar wat te noemen. Het geluid is werkelijk fenomenaal. Alsof je met de teletijdmachine van professor Barabas bent teruggeflitst naar 1973 en je tussen het headbangende publiek staat. Een schijfje om met je koptelefoon af te spelen. De band is geweldig op dreef, met name drummer Bill Ward slaat er als een beest op los. Ozzy zingt af en toe (zoals het bij hem hoort) zo vals als een kraai (luister maar eens naar ‘Snowblind’) en op een aantal nummers lager dan normaal (‘War Pigs’ en ‘Paranoid’ met name). Maar dat mag de pet niet drukken. Voor mij is het vierde schijfje het leukste van de hele box.

Het is te hopen dat Black Sabbath nog even doorgaat met het uitbrengen van dit soort mooie boxsets. Er ligt blijkbaar genoeg op de plank. Special Editions van ‘Heaven And Hell’ en ‘Mob Rules’ zijn recent al aangekondigd, al zijn die uitgaven niet zo uitgebreid als de ‘Paranoid’ en ‘Vol 4’ Super Deluxe boxen. In dat kader valt ook te hopen dat verschillende andere klassieke rockbands die er binnenkort geheel of gedeeltelijk mee gaan stoppen (hallo KISS) het voorbeeld gaat volgen van hun collega’s uit Birmingham.