Wat behelst exact het mixproces?
Deze vraag heb ik beantwoord in mijn FAQ op mijn website en ik pak die er graag even bij: “Mixen is de kunst van het balanceren van alle opgenomen sporen die de instrumenten en zang bevatten. Het balanceren gebeurt in diverse domeinen: volume, frequentie, dynamiek, plaats in het stereobeeld en diepte. Het is niet een kwestie van het vinden van één vaste balans. De balans wisselt continue gedurende het nummer om maximale impact op, en betrokkenheid van de luisteraar te bewerkstelligen. Bij het opnemen van muziek is het resultaat van mixen een tweesporen (stereo) file van elk nummer afzonderlijk.” Mixen is dus in feite niet slechts het vinden van het beste geluid bij elk spoor wat vervolgens continue zo blijft staan. Dan wordt een plaat snel saai. De kracht van een goede mix is dat elk element op het juiste moment de juiste settings heeft. Dit wordt gedaan middels automation in de DAW waarbij je die settings gedurende het nummer laat mee-veranderen met het gevoel en intensiteit van het gedeelte in het nummer. Een tijdrovende klus maar het maakt het verschil tussen een mix zoals je die live hoort (statisch) en een fantastische mix op plaat (dynamisch).

Wat is masteren, en hoe belangrijk is dat voor een plaat?
Ook hier grijp ik even terug op mijn FAQ: “Mastering is de kunst van het balanceren van alle individueel gemixte nummers. Dit gebeurt wederom in diverse domeinen (zie mixen). Je hebt mastering nodig om elk nummer een vergelijkbaar volume en frequentiebalans te geven om te komen tot een coherent klinkend geheel (album of EP). Mastering zorgt ook voor het juiste volume afhankelijk van het gekozen medium (CD, vinyl of online streaming), evenals diverse andere technische aspecten van de audio files (dithering, bit diepte en sample-frequentie)”. Wat ik hier nog niet genoemd heb is de volgorde en hoe de tracks achter elkaar geplaatst worden. Met een tussenpauze, of juist in elkaar overlopend en waar exact is de overgang van het ene naar het andere nummer. Ook dat doe je allemaal tijdens mastering. Je bepaalt dus feitelijk exact hoe het eindresultaat van de plaat zal gaan overkomen op de luisteraar.

Bij een CD master voer je ook track-, album- en artiestnaam in t.b.v. CD tekst. Ook ISRC-codes en UPC/EAN-codes kunnen worden ingebakken in de master. De ISRC code is ervoor om rechtenorganisaties zoals BUMA/STEMRA makkelijker muziekgebruik te kunnen laten registreren. De UPC/EAN is een soort track & trace code, handig voor labels die kassaverkoop willen registreren. Je hoort wel eens dat bands hun platen niet masteren maar daarmee bedoelen ze vaak dat er niet meer aan de sound geschaafd wordt. Alle andere aspecten van mastering zijn wel degelijk aan de orde.

Even voortbordurend op het masteren: het verloren gaan van mastertapes wordt alom gezien als een groot verlies. Een goed voorbeeld daarvan is de brand in 2008 bij Universal Music waarbij enorm veel oud materiaal voorgoed verloren is gegaan. Kan jij onze lezers uitleggen waarom dit zo rampzalig is?
In principe verdwijnt daarmee de mogelijkheid om oude platen, waarvan de originele oplagen al lang zijn uitverkocht en niet meer nieuw beschikbaar zijn, opnieuw uit te brengen. Ik zeg in principe want je kunt voor een re-release uiteraard ook de audio gebruiken van reeds in de markt beschikbare eindproducten.

Een veelgehoorde reclamekreet bij het opnieuw uitbrengen van oude albums is dat de hele boel opnieuw gemastered is. Nu doe jij dat soort klussen regelmatig voor het Hammerheart label. Kan je ons uitleggen wat je dan precies doet met zo’n oude plaat, en in hoeverre worden oude opnames daar beter van?
Toen er nog geen CD’s waren gaven platenspelers extra laag af bij het afspelen en de vinyl masters van destijds hadden daarom veel minder laag om alles weer in balans te laten klinken tijdens afspelen. Toen de eerste CD’s uitkwamen werden de oude vinyl masters vaak gebruikt als CD-master. De CD-speler had echter niet die correctie in het laag waardoor veel oude CD-releases een verschrikkelijk schraal en dun geluid hebben. Bij het re-masteren maak ik voor elk medium een eigen master die volledig daarvoor geoptimaliseerd en volledig in balans is. Een tweede aspect dat speelt is dat de luidheid van de oude releases een stuk lager lag. Dat probeer ik ook altijd met respect op te krikken naar hedendaagse standaards zonder daarbij “Death Magnetic” taferelen te veroorzaken, waarbij de master zo luid is dat hij kraakt en vervormd.

Jij bent ook in te schakelen voor zogenaamde audio restauratie, waarbij je de geluidskwaliteit van een oude plaat een lift geeft. Hoe doe je dat, en hoe bewaar je in zo’n geval de integriteit van het origineel?
Het restaureren van oude opnames betreft vaak het corrigeren van het frequentiespectrum zoals ook hiervoor beschreven, maar ook het verwijderen van verstoringen in de opname, of bijvoorbeeld het verwijderen van kraakjes en tikjes als de bron vinyl was. Daarvoor maak ik gebruik van speciale software waarmee ik ‘in het geluid kan tekenen’ haha. Een soort Photoshop voor geluid. Soms krijg ik oude demotapes die ook op CD gezet gaan worden. Daar probeer ik dan de enorme dosis ruis wat te verminderen zodat deze niet meer zo storend is. Het is inderdaad een delicaat en tijdrovend werkje. Het enige criterium dat ik daarbij hanteer is of mij iets opvalt tijdens het luisteren. Hoor ik de processing dan ben ik te ver gegaan en moet ik een stapje terug doen ten koste van kwaliteit maar met behoud van authenticiteit.

Jij hebt in de afgelopen jaren gewerkt met bands als Pestilence, Dead Head, Pentacle en Cirith Gorgor. Dat zijn natuurlijk geen beginnelingen en ze weten heel goed wat ze willen. In hoeverre ga jij als producer mee in hun specifieke wensen, ideeën en plannen, of is er ook nog ruimte voor jou inzichten?
Dat is altijd maar weer even afwachten inderdaad. Sommige bands laten het op voorhand al duidelijk weten als mijn inbreng gewenst is. Anderen laten dat in het midden. Tijdens opnamesessies geef ik altijd wel mijn mening. Soms ongevraagd maar altijd alleen als ik denk dat het beter is voor band of de track waar we aan werken. Soms draag ik ook nieuwe ideeën aan, artistiek of muzikaal. Je merkt snel genoeg of dat geaccepteerd wordt of dat ik me beter met mijn eigen zaken kan bemoeien haha. Om mijn vakkennis en technische kant van de zaak word ik gelukkig altijd gerespecteerd en wordt er graag geluisterd. Dat wil overigens niet zeggen dat ik niet open sta voor alternatieve methoden en technieken. Ik ben iemand die ook iedere dag graag iets nieuws leert.

Kan je als producer zijnde überhaupt gevestigde namen nog wat coachen, of zijn ze daar niet of nauwelijks gevoelig voor?
De ervaren muzikanten staan zeker open voor coaching. Vaak zijn zij ook in een fase aanbeland dat ze op zoek zijn naar een uniek geluid en geen eenheidsworst. Beginnende bands willen vaak klinken als de bands waar ze zelf fan van zijn. Mijn ervaring heeft me ook geleerd dat het juist de onervaren bands zijn die soms minder openstaan voor coaching en af en toe ook de techniek nog wat wantrouwen. ‘Dat heb ik echt niet zo gespeeld’ of ‘zo klinkt mijn gitaar niet’ zijn uitspraken die dan wel eens voorbijkomen. De ervaren bands weten wat ze kunnen en weten vooral hoe instrumenten moeten klinken om ze goed uit de verf te laten komen op de plaat. Als je die ervaring niet hebt wil je eigenlijk je setup zo laten klinken als op andere CD’s. Dan heb je meestal te veel demping op je drumkit toegepast en vaak te weinig mids in de gitaren en zelfs de bas.

Ik neem aan dat je ook wel eens werkt met bands die wat professioneel opnames maken betreft nog in de kinderschoenen staan, en die een stukje begeleiding in dat opzicht wel kunnen gebruiken. Bemoei je je in dat kader wel eens met zaken als songwriting en/of arrangementen waar jonge en relatief onervaren musici de studio mee binnenwandelen?
Dat ligt er dan toch weer aan. Sommige onervaren bands hebben wel een sterke eigen mening en zijn erg overtuigd van hun eigen materiaal en kunnen. Dan is het soms lastig om daar tegenin te gaan. Ik geef wel altijd mijn mening en ik merk snel genoeg of dat geaccepteerd wordt. Uiteindelijk ligt de eindbeslissing op het artistieke vlak altijd bij de band. Daar moet ik me natuurlijk bij neerleggen. Bovendien zijn de meest succesvolle bands de bands die zich niet aan de formule van de gevestigde orde houden. Zij trekken weer een nieuw publiek aan die zich afzetten tegen de ouwe rockers. Zo ging dat, zo gaat dat en zo zal het altijd gaan…

En als we het dan over jong en onervaren hebben: ik krijg bij Arrow Lords Of Metal veel demo materiaal binnen van jonge bands die alles lekker thuis opnemen. Goed voor het behoud van de centjes. Uiteraard zijn de mogelijkheden een stuk beter geworden sinds de garage dagen, en je hoort vaak leuke ideeën, maar geluidstechnisch blijft het toch vaak om te janken en vooral zangpartijen zijn het slachtoffer van onvermijdelijke onkunde. Ik geef dat soort bands altijd het advies om vooral te investeren in kwalitatief goede opnames onder leiding van iemand die wel weet wat hij doet. Hoe denk jij daarover?
Ja, daar heb je wel een goed punt. Ik geef overigens altijd aan dat er tegenwoordig mogelijkheden zijn om thuis op te nemen en als een band daarvoor wil kiezen doen we altijd even wat testopnames die ik beluister en beoordeel. Daarmee bouw ik voor mezelf zekerheid in dat ik het naar een goed eindresultaat kan brengen. Als hier puntjes naar voren komen dan maken we dat bespreekbaar en zoeken we naar een oplossing. Soms is dat het investeren in betere gear, soms betekent het dat een muzikant alsnog naar de studio komt. Het werken met twee petten op wordt vaak onderschat. Ik heb ooit iemand gehad die na een week proberen toch veel liever naar de studio kwam. Hij wist op een gegeven moment niet meer wat goed of fout was. Ook het gedetailleerd, secuur werken en het boekhouden van alle opnamedata is zeker niet voor iedereen weggelegd.

Vanuit jou eigen muzikale en productionele carrières gezien, wat zijn dan de meest gemaakte fouten van jonge bands die voor het eerst een professionele studio betreden? En heb jij tips voor aanstormend jong talent om het stappen in bekende valkuilen te voorkomen? Met andere woorden, wat zijn de do’s en don’ts in de studio?
Het allerbelangrijkste is dat je het materiaal kan dromen en redelijk foutloos samen kan spelen. De meeste tijd gaat verloren bij het repareren en terugluisteren van opnames. Dus hier valt meteen al veel winst te boeken.

Op de tweede plaats komt toch wel de kwaliteit van de instrumenten, waarmee de bron geluiden gemaakt worden. Nieuwe snaren op een goed afgestelde gitaar zijn een must. Ook op het drumstel horen nieuwe vellen en alle ketels dienen goed gestemd te worden. Ik controleer dit altijd en help ook mee problemen op te lossen, maar ook hier valt weer winst te boeken.

Als derde adviseer ik bands preproducties te (laten) maken en daar mee te repeteren. Daar komen vaak veel aandachtspunten uit die je allemaal voordat je echt naar de studio komt kunt oplossen. Ik help bands daar graag mee. Ook het maken van een click-track bijvoorbeeld. Het mooie is dat een drummer kan mee drummen met de pre-productie en click, waardoor alles er ook in de juiste tempo’s opstaat en ook dat achteraf geen verrassingen oplevert. Werken met een click zal het opnameproces ook versnellen. Ik realiseer me dat niet alle stijlen, bands of drummers geschikt zijn om met click te werken, maar als dat wel zo is zou ik het aanraden.

Als vierde zou ik willen aangeven dat het verstandig is tijdens het opnemen van de drums en scratch gitaar de zanger mee te nemen. Hoe vaak ik het al niet meegemaakt heb dat er twee maten te weinig zijn gespeeld en dat we daar bij de zangopnames pas achter komen haha.

Als vijfde adviseer ik om een extra print out van de teksten mee te nemen voor de engineer, zodat deze makkelijk kan zien waar je wil inprikken om iets opnieuw in te zingen.

Ik vraag aan muzikanten vaak met welke artiesten ze graag nog eens zouden samenwerken, ongeacht of dit nu reëel is of niet. Ik ga jou nu dezelfde vraag stellen: met welke band of artiest zou jij nou dolgraag iets opnemen en waarom?
Nou, dan zou ik toch wel in de studio willen zitten met Cannibal Corpse en dan gaan we proberen ‘Bloodthirst II’ te maken. ‘Bloodthirst’ is één van mijn al time favorites. Destijds geproduceerd door Colin Richardson. Man wat een album. ‘Pounded Into Dust’ is wel zo’n beetje mijn ultieme DM track. Ik had hem laatst nog eens opstaan en toen viel het me op dat het geluid wat dunner was dan ik me herinnerde. Daar moet ik dan gewoon goed op letten haha.

Er zijn veel platen met een ontzettend goed geluid in omloop, maar welke precies is ook maar afhankelijk aan wie je het precies vraagt. Kan jij ons drie metal platen noemen waarvan jij als professional vindt dat ze een perfect geluid hebben meegekregen waar je helemaal niks meer aan moet doen?
Potverdorie dat is een lastige zeg. Hier heb ik morgen wellicht spijt van maar even on top of mind:

1. Gojira – The Way Of All Flesh.
2. Heart Of A Coward – Deliverance/Severance.
3. Katatonia – The Fall Of Hearts.

Aan de andere kant zijn er in het verleden ook albums uitgebracht waarop het materiaal an sich uitstekend is, maar waarbij het totaalplaatje toch ten onder gaat aan de mindere productie. Heb jij platen in je hoofd waarvan je denkt dat het met een betere productie veel meer had geknald?
Tja, nu is het makkelijk zat om allemaal ouwe meuk op te noemen, maar ik zal een plaat noemen die mij, en vele anderen ten tijde van uitkomen, nogal teleurstelde: Metallica – ‘Saint Anger’. De tweede is meer een teleurstelling achteraf: Mangled – Witness Disposal Program. Die heb ik zelf ooit opgenomen maar ik kan er niet naar luisteren haha. Als laatste denk ik dan toch één van de Cannibal Corpse albums na ‘The Wretched Spawn’. Ik herinner me dat ik daar toen wat teleurgesteld over was. Ze hadden een plaat gemaakt met Colin Richardson en later met Neil Kernon. Het klonk daarna allemaal wat stoffig en minder helder. Met ‘A Skeletal Domain’ hadden ze weer even een moddervet geluid maar de laatste vond ik weer wat minder.

Wat is voor jou persoonlijk het ultieme doel binnen dit vak en hoe denk je dit te gaan bereiken….
Het ultieme doel voor mij is om elke keer de verwachtingen van mijn klanten te overtreffen. Wie dat ook zijn. De waardering die je daar dan voor krijgt is wat me blijft motiveren het steeds beter te doen. Verder wil ik met mijn studio een blijvende bijdrage leveren aan de (Nederlandse) metal cultuur en mensen overtuigen dat er nog steeds veel kwaliteit rondloopt.

Tot slot: Waarom zouden alle muzikanten met plannen voor verse opnames bij jou aan de poort moeten kloppen? (Jazeker, de ruimte hieronder is voor schaamteloze zelfpromotie.)
Bands die op zoek zijn naar een eigen sound en daar ook zelf een goed beeld van hebben zijn bij mij aan het goede adres. Ik werk liever niet met dezelfde midi drum plugins, drum-samples en gitaar sims en IR-packs die iedereen al gebruikt. Ik werk het liefste met echte muzikanten en instrumenten, akoestische drums, zelfgemaakte samples, buizenversterkers en dergelijke, maar maak daarmee toch een hedendaags en krachtig geluid. Check mijn website voor diverse voorbeelden. Spreekt je dit aan? Neem dan gerust contact op via de website en ik beloof dat we samen een knallende plaat gaan maken!

Als laatste wil ik nog even aandacht vestigen op een typisch Toneshed dingetje. Als er een band komt opnemen bied ik de drummer aan om in dezelfde sessie kosteloos een extra cover op te nemen. Daar ga ik dan andere muzikanten bij zoeken die het leuk vinden om daar ook kosteloos een bijdrage aan te leveren. We maken daar een studio clipje bij en ik mix en master het geheel. Op deze manier hebben er vijf muzikanten/bands en mijn studio leuk promo materiaal bij. Check bijvoorbeeld even deze opname. De volgende cover wordt ‘Queen Of The Reich’ van Queensrÿche. Dedrums zijn ingespeeld door Rico Noijen van Armed Cloud. De rest van de line-up is nu nog een verrassing.

Toneshed Recording Studio
Meterikseweg 82
5961 CX Horst
The Netherlands
Tel: (+31) (0) 648105070