Ja, het is een glijdende schaal en ja, het is niet hetzelfde als een stel zwetende gasten die op instrumenten staan te raggen. De streamingsdiensten worden overstroomd met generieke dertien-in-een-dozijn kunstmatige muziek en het is te begrijpen dat men – zowel muzikanten als muziekliefhebbers – daar wat van vindt. Maar toch, soms worden je vooroordelen behoorlijk op de proef gesteld, of zou het zijn dat er af en toe een uitzondering is die de regel bevestigt? Als je ‘Czarty Polskie’, het debuutalbum van het Poolse multimediale project Czart, hoort dan zou je in eerste instantie niet zeggen dat de muziek die je hier hoort voor een groot deel door een computer is bedacht. Het zijn ook niet de gebruikelijke makkelijke deuntjes die als enig doel hebben zoveel mogelijk keer aangeklikt te worden. Dat zijn de videoclips ook niet, al is de hilarische, hysterische Slavische horror die erin te zien is wel overduidelijk niet echt. Wie ze nog niet kent, dit is wat je zou krijgen als Jeroen Bosch nu leefde en zich tijdens een LSD trip op AI videosoftware stortte. Een bizarre en chaotische koortsdroom van vrolijk dansende, ontploffende en smeltende duivels, omaatjes en nonnen die het ene moment elkaar achterna zitten op trekkers en dan weer al headbangend in halfverteerde zombies met corpsepaint veranderen .  Als er ooit een “ik kan het niet uitleggen, je moet het gezien hebben” moment was, dan is dit hem, met andere woorden: ga kijken die video’s. Het is fascinerend en tot op zekere hoogte spul dat viraal kan gaan. Een bijkomend effect is een stammenstrijd in metalland tussen de fans die het allemaal te gek vinden en de puristen/gatekeepers die van mening zijn dat dit echt niet kan. Of mag. Het credo van Arrow Lords of Metal is simpel: even een stapje terug, waar gaat het nu eigenlijk over?

Ondanks alle controverse rond de kunstmatig gegeneerde gekte is Czart gewoon een band. Nou ja, een duo eigenlijk, bestaand uit Michał Chrościelewski en Paweł Smarkusz, afkomstig uit het stadje Suwałki in het uiterste noordoosten van Polen, tegen de Litouwse grens. Niet direct de plaats waar je trendsetters op het gebied van (deels) kunstmatig ontstane experimentele black metal zou verwachten, maar toch is het zo. De heren zijn al een jaar of 30 in allerlei (echte) metalbands actief, naast hun eigenlijke werk. Het project Czart ontstond toen Michał een meer dan 100 jaar oud boek van de Poolse dichter Julian Tuwim in handen kreeg, ‘Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie’ (Poolse spreuken en duivels, met occulte fragmenten). In dat boek, gebaseerd op oude Slavische sagen en obscure geschriften over hekserij, beschrijft Tuwim de geschiedenis van het geloof in duivels en demonen, hoe men dacht dat duivels lichamen konden maken uit lucht en dampen uit de aarde en spraken in een kunstmatige taal. Het was de aanleiding voor een project waarin met AI als 21^e eeuwse hekserij het onbekende en onechte zichtbaar en hoorbaar gemaakt wordt, met Tuwims teksten over oeroude toverkunsten en demonen als uitgangspunt. Na een periode waarin met enige regelmaat de ene na de andere compleet gestoorde surrealistische ADHD video op youtube werd geslingerd is het tijd voor een album. Wat vooral opvalt is dat de eclectische stijl van de video’s terugkomt in de muziek. De basis is black en death metal, maar er is ruimte voor Slavische volksmuziek, psychedelische rock, sludge, jazz van John Coltrane, experimentele no wave van Swans en zelfs deathcore. De basis van gitaar en drums is door het genoemde duo gelegd, met female vocals van Monika, de vrouw van Michał Chrościelewski. Dit is vervolgens aangevuld, veranderd en (naar gelang je houding ten opzicht van AI) verbeterd in de computer. De songs, zestien in totaal, zijn kort en lijken soms meer ideeën of demo’s dan volledig uitgekristalliseerde songs. Ze faden na een minuut of twee tot drie uit zonder dat ze echt af lijken. Het is iets wat ik niet helemaal begrijp. Als je toch zelf de basis legt in de vorm van riffs en drum fills, dan kun je toch ook een idee voor een song voeren aan de AI software? Of zou dat nu juist niet zijn gedaan en is dit het resultaat als je gewoon wat geluiden, ritmes en uitgangspunten geeft?

Al met al lijkt de rode draad, de eigen stijl van Czart de algehele gekte en eclectiek te zijn. Alles kan en mag en zo kan het dat je van Dead Can Dance achtige zang naar death metal rolt en van kitscherige Poolse jaren zeventig pop naar djent. Hieruit blijkt ook het grote verschil met al die nepartiesten zoals Sadie Winters en Velvet Sundown die nepmuziek brengen die gemodelleerd is naar de grootste gemene deler en waarbij de makers heel veel moeite doen om de luisteraar te laten denken dat hij of zij naar echte mensen luistert. Bij Czart is daarover weinig twijfel: AI is hier een nieuw stuk gereedschap waarmee – en dat is nieuw – iets origineels wordt gemaakt dat niet pretendeert iets anders te zijn dan wat het overduidelijk is: niet-realistische vermakelijke gekkigheid, waarbij je het idee hebt dat het doel van de makers eerder kunst dan zoveel mogelijk geld binnenharken is. Volgens de heren van Czart is er zelfs een boodschap: het onderwerp, Poolse demonologie is een metafoor, en in combinatie met het gebruikte gereedschap kunstmatige intelligentie een manier om iets te zeggen over de duistere kanten van onze technologische samenleving.

Toen het mogelijk werd om op een huis-tuin-en-keuken pc (gabber) house te maken leidde dat in eerste instantie tot heel veel rommel en geklaag dat dit het einde van de muziek zou zijn. Maar tussen al die goedkope rommel zaten ook parels die aantoonden dat je met talent wel degelijk bijzondere dingen met die nieuwe speelgoedjes kon doen. Dingen die anders niet mogelijk waren. Zo zal het (hopelijk) met de huidige artificial intelligence hype ook gaan. Ja, je kunt er heel veel mee, maar het is minder makkelijk dan het lijkt om er iets dat echt de moeite waard is mee te maken. De mannen van Czart tonen in ieder geval dat het kan.